به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری «حوزه» در پانزدهم مارس 2011 میلادی، مطابق با بیست‌ و چهارم اسفند 1389 شمسی، پروژه آشوب‌های سوریه، کلید خورد؛ به این معنا که پس از وقوع حادثه‌ای در جنوب این کشور استان درعا عده‌ای از مردم سوریه طی یک اعتراض صنفی، خواهان مطالباتی از دولت بودند که با ورود ارتش، درگیری بین معترضین و نظامیان آغاز شد و در ظرف یکی دو ماه، این آشوب‌ها سراسر سوریه را تحت‌تأثیر خود قرار دادند و تبدیل شدند به یک اعتراض همگانی. سوریه تنها کشوری است که در جبهه مقاومت باقی مانده. تنها کشوری است که علی‌رغم تمام تلاش‌های آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها و کشورهای عربی، حاضر نشد با رژیم اشغال‌گر قدس مذاکره کند. بنابراین حامیان اسرائیل که آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها هستند، یک تلاش گسترده را در جهت براندازی نظام سوریه انجام دادند..

در جنگ جهانی 7 ساله علیه مقاومت اسلامی و سوریه نخبگان و علمای سوری در جهت ارتقای بصیرت مردم در مقابل توطئه های پنهان و پیدای جبهه غربی عربی و صهیونیستی سهم بسزایی داشتند. علما و اندیشمندان سوری و حوزه های علمیه با وجود جنگ همه جانبه علیه ملت سوریه مقاومت کردند.

نگاهی بر تاریخچه حوزه های علمیه در سوریه نقش ارزشمند حوزویان سوری اعم از شیعه و سنی را در دفاع از ملت و کیان سوریه  در دوران جنگ تحمیلی سوریه برجسته تر می کند.

حوزه علمیه حلب قدیمی ترین حوزه علمیه سوریه

از جمله مناطق و شهرهای مهم شامات که تاسیس حوزه علمیه در آن قدمت تاریخی دارد حوزه علمیه حلب است. حلب مشهورترين منطقه شامات است كه از سی قرن قبل از ميلاد تمدن‌های مختلفی  چون حيثيون، آشوری ها، مصری ها، يونانی ها و رومی ها را به خود ديده و پس از فتح اسلامی ـ در دهه دوم هجری پايگاه بزرگی برای ورود اسلام به ساير نقاط آسيا، آفريقا و اروپا بوده است.

با مرور بر تاريخ حلب درمی يابيم كه نخستين دوره حوزه علميه شيعه حلب به عصر حمدانيان می رسد. حمدانيان توجه خاصی به فرهنگ اسلامی و تفكر شيعی داشتند. از اين رو در تأسيس كتابخانه ها و بزرگداشت مقام دانشمندان دينی می كوشيدند.

از جمله دانشمندانی كه در اين دوره در حلب مي زيستند، «ابونصر محمد بن محمد بن طرفان» مشهور به «ابونصر فارابي» (حدود 259ـ339. ق) است. وی مدت زيادی در بغداد ماند و علوم بسياری را در آنجا تحصيل كرد. سپس در سال 330 هجری به حلب رفت و در پناه امير سيف الدوله حمدانی زندگی کرد.

دوره مقارن با عصر آل مرداس، شيعه در اين زمان به رشد و شكوفايی خاصی رسيد. برخی از شاگردان شيخ مفيد و سيد مرتضی در اين شهر می زيسته و بعضی از رسايلی كه آنان نگاشته اند در جواب مردم حلب است.«ابوالصلاح تقي نجم الدين حلبي» خليفه سيد مرتضی در بلاد حلب بوده كه جوابگوی سؤالات فقهی و كلامی مردم حلب بوده و حوزه درس داشته است.در دوران 7ساله بحران سوریه استان حلب از جمله مهمترین استان های سوریه بود که تروریست های تکفیری صهیونیستی داعش در صدد نابودی آثار باستانی این شهر بزرگ بر آمدند.

حوزه علمیه شیعیان در زمان معاصر

حضور شیعه در سوریه، سابقه بسیار طولانی دارد اما در برهه‎‎هایی شیعیان به‎ شدت تحت فشار بودند لذا تقیه می‎کردند. در واقع علوی‎‎های امروز در سوریه شیعه اثنی عشری بوده‎اند که به ‎تدریج این‎گونه شده‎اند. در عین‎حال درصدی از شیعیان نیز در دهه‎‎های گذشته در سوریه حضور داشته‎اند که تا قبل از حافظ اسد و قبل از انقلاب اسلامی ایران در انزوا بودند.

مهاجرت طلاب جهان اسلام به سوریه

قبل از سال 1970 میلادی حسن البکر و معاونش صدام در عراق، با هدف انحلال حوزه علمیه نجف، علما و روحانیون- به‎ویژه غیرعراقی‎ها- را از عراق اخراج کردند. در ابتدا از ایرانی‎ها شروع کردند و در مرحله بعدی، سایر طلاب غیرعراقی را اخراج کردند. تعدادی از این طلاب به سوریه مهاجرت کردند.

علاقه مندی حافظ اسد به شیعیان و اجازه احداث حوزه زینبیه

در سال 1975 میلادی، امام موسی صدر و شهید سیدحسن شیرازی به کاخ ریاست‎جمهوری سوریه ورود و نفوذ پیدا کردند و موفق شدند ذهنیت حافظ اسد را نسبت به تشیع تغییر دهند. به این ترتیب حافظ اسد علاقه‎مند به شیعیان شد و به آن‎ها آزادی عمل داد و اجازه داد که حوزه علمیه در منطقه زینبیه احداث کنند. حضور برخی از فضلا و اساتید که از حوزه علمیه نجف به سوریه آمده بودند به همراه این تغییر رویکرد از سوی حافظ اسد، هسته مرکزی حوزه علمیه در منطقه زینبیه را تشکیل می‎دهد.

نقش پیروزی انقلاب اسلامی ایران در توسعه حوزه های علمیه سوریه

قبل از انقلاب اسلامی حتی یک مدرسه علمیه فعال شیعه در سوریه وجود نداشت و بیشتر طلاب برای تحصیل به عراق یا لبنان می‌رفتند اما امروز تمام سطوح حوزوی و درس خارج برقرار است.با پیروزی انقلاب اسلامی ایران، دوره جدیدی در سوریه به‎ وجود آمد و ارتباط خوب بین ایران و سوریه تأثیرگذار بود به‎ طوری که حوزه علمیه در منطقه زینبیه توسعه یافت و حیات جدیدی گرفت. اوایل دهه 60 تعداد حوزویان از کشور‎های مختلف رو به فزونی نهاد و علما و مراجع نگاه مثبتی به حوزه‎‎های سوریه پیدا کردند.

از 40 سال قبل، حوزه‌های علمیه پراکنده‌ای در سطح سوریه و منطقه زینبیه دمشق شروع به کار کردند که امکانات و برنامه‌ریزی کافی و مناسبی برای طلاب نداشتند. با پیروزی انقلاب اسلامی ایران، آیت‌الله فهری که نماینده حضرت امام خمینی(س) در سوریه بودند، اقدام به تاسیس حوزه علمیه امام خمینی(س) در منطقه زینبیه دمشق کردند تا کسانی که با اندیشه حضرت امام(س) همراه و همدل هستند، بتوانند در این محیط علمی بصورت برنامه ریزی شده و با امکانات کافی تحت نظر دفتر امام خمینی‌(س) در سوریه به ادامه تحصیل بپردازند.

مهمترین حوزه های علمیه در سوریه

در این بین حوزه‌های زینبیه‌(س)، مرتضی، امام علی‌(ع)، قائم‌(عج) و امام خمینی‌(ره) بیشترین فعالیت را دارند.حوزه‌های علمیه مرتضی و نور مخصوص خواهران هستند و در حوزه‌های مرتضی و زینبیه (س) بخش خواهران وجود دارد.در حال حاضر در حوزه‎‎های علمیه سوریه حدود 1200 طلبه از برادران و 600 طلبه خواهر تحصیل می‎کنند و دارای تابعیت‎‎های مختلف هستند.طلاب و فضلای سوریه به‎ طور منظم مشغول فعالیت‎‎های تبلیغی هستند و به‎صورت هفتگی، موسمی و استقراری تبلیغ می‎کنند . هم اکنون در دفتر مقام معظم رهبری و حوزه‌های علمیه امام علی‌(ع)، مرتضی، زینبیه‌(س) و امام خمینی‌(ره) درس خارج برگزار می‌شود.

موضع علما در بحران سوریه

علما و اندیشمندان سوری به ویژه حوزه های علمیه سوریه موضع جدی در قبال دخالت های بیگانگان در بحران کشورشان گرفتند.

محمد حسین آل ایوب کارشناس مسائل سوریه در این باره می گوید: «در حوادث اخیر سوریه، حوزه‎‎های علمیه موضع روشنی داشتند، زیرا نمی‎شود گفت که در سوریه انقلاب روی داده است؛ باید بین بیداری اسلامی در کشور‎هایی چون مصر و تونس با حوادث کشور سوریه تفاوت قائل شویم، در آن کشور‎ها حرکت صددرصد مردمی بود، اما در سوریه حرکت مردمی نبود بلکه محرک و عامل خارجی داشت. طرف‎‎های خارجی سعی کردند مردم را به خیابان‎ها بیاورند و برخی از مردم به‎ ویژه در حمص و حماه تجمعاتی صورت دادند. اما تعداد جمعیت در غالب راهپیمایی‎ها از صد یا دویست نفر تجاوز نمی‎کرد، مثلا یک راهپیمایی پیدا نمی‎کردید که به پانصد نفر برسد لذا حرکت مردمی نبوده است.

دشمن دید که از این راه نمی‎تواند به اهداف خود برسد تصمیم گرفت از راه نظامی وارد شود. در حالی‎ که هیچ‎ کدام از انقلاب‎ها در مصر و تونس و جا‎های دیگر امور به‎ صورت نظامی پیش نرفت . حتی در لیبی نیز که از گزینه نظامی استفاده شد، باز صبغه مردمی‎اش را داشت و انبوهی از مردم به خیابان‎ها می‎ریختند- اما در سوریه این‎گونه نبوده است. خود مردم سوریه مایل به این کار نبودند لذا در این بحران واردشان کردند. از همین رو حوزه‎‎های علمیه موضع گرفتند و با این‎ها همراه نشدند به حدی که طلبه‎‎های شیعه مورد تهدید و حمله و ترور قرار گرفتند».

ترور علمای دینی حامی دولت سوریه

یکی از گزینه های جبهه عربی غربی صهیونیستی علیه ملت و نخبگان سوری ترور علمای حامی دولت سوریه بود. از جمله علمایی که در این دوران ترور شدند شیخ محمد سعید رمضان البوطی بود.بر اساس گزارش شبکه العالم "بشار اسد" رییس جمهور سوریه در رابطه با ترور این عالم دینی  گفت: موضع اصولی علمای دین و از جمله آنها شیخ محمد سعید رمضان البوطی موجب شکست توطئه‌ها و فتنه انگیزی‌هایی است که هدف از آنها ایجاد فتنه طایفه‌ای در کشور است.وی افزود: علامه البوطی در حلب و دیگر علمای سوریه به همین دلیل ترور شدند.

شيخ البوطی، یکی از مهم‌ ترین مراجع در جهان اسلام به شمار می آمد. او آموزش دینی خود را در مدارس دمشق آغاز کرد و پس از آن برای ادامه تحصیل به الازهر مصر رفت. او در آن جا از دانشکده شریعت، دکترا دریافت کرد. در سال 1425 قمري، در جشنواره بين‌المللی قرآن كريم در دبی به عنوان «شخصيت برگزيده جهان اسلام» از او تقدير به عمل آمد.

شيخ البوطی از روز نخست آغاز اعتراض ها در سوریه، با آن مخالفت کرده و با انتقاد از تظاهر کنندگان از آن ها خواست: «به دعوت‌هایی که منبع آن‌ها مجهول است و می‌خواهند از مساجد برای فتنه و ایجاد آشوب در سوریه استفاده کند، توجه نکنید».

این روحانی حامی اسد، چند فتوا به سود نظام صادر کرد و یک بار در توصیف تظاهر کنندگان مخالف بشار اسد؛ گفت: «در بسیاری از آن‌ها تأمل کردم و دیدم چیزی به نام نماز نمی‌شناسند. به خداوند قسم پیشانی‌شان تا کنون سجده نکرده است..

علامه البوطی در بخشی از خطبه های آخرین نماز جمعه خود در مسجد اموی دمشق می گوید:«جنایتکاران غرب در دل امید داشتند که به جای دولت بزرگ سوریه، ظرف چند ماه چهار کشور کوچک و متخاصم به وجود آید، اما نتیجه این تلاش ها چه شد؟نزدیک به دو سال یا بیشتر، تنها کسی که در برابر این جنگ جهانی ایستادگی کرد، تنها یک ارتش از یک کشور بود. همین ارتش سوریه که امیدهای جنایتکاران غربی را به کلی بر باد داد، و اکنون این است دولتی که امروزه مستحکم تر و پایدارتر از قبل شده است»..

ترور پی در پی علمای سوری

در حالی كه جامعه سوريه هنوز در شوک خبر قتل شيخ البوطی قرار داشت، مسجد محمدی در منطقه الزاهرة دمشق شاهد يک عمليات تروريستی ديگر بود كه طی آن شيخ عدنان صعب كشته شد.

ترور امام جماعت حسینیه العلویه

یکی دیگر از علمای شیعه سوری که در سال های بحران سوریه به شهادت رسید، «سید ناصر العلوی» خطیب و امام جماعت حسینیه العلویه منطقه زینبیه دمشق از فعالان سرشناسی بود که به خانواده‌های آسیب دیده‌ای که در نتیجه حوادث و اقدامات عناصر مسلح از مناطق مختلف سوریه به منطقه زینبیه پناه برده بودند، کمک می‌کرد. بر اساس گفته‌های خانواده «سید ناصر العلوی»، یک فرد ناشناس سید ناصر را مقابل منزلش در منطقه «السیده زینب» در دمشق هدف گلوله قرار داد و وی را به شهادت رساند.

 نقش علمای شام در مقابله با تفکر وهابیت

تروریست های تکفیری صهیونیستی داعش و دیگر گروه های افراطی که در سال های اخیر تحت عناوین مختلف جبهه النصره ، احرار الشام، جیش الاسلام.... در منطقه از عراق تا سوریه و منطقه شامات قد علم کردند زاده تفکر افراطی وهابیت بوده و هستند.تفکری که امروز با حمایت دلار های سعودی در اقصا نقاط عالم در حال انتشار است؛ اما علمای منطقه شام اعم از شیعه و سنی در طول سال ها  بحران پیچیده سوریه نقش بسیار مهمی را در مقابله با افکار وهابی و رسوا کردن طرح های حامیان این افکار و ترویج اسلام ناب ایفا کردند.